آداب عید نوروز ازدیدگاه اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم نوروز روز بسیار با عظمتی است بنیاد جشن نوروز به بیش ازسه هزارسال پیش بازمیگردد ونخستین باراین رسم نیکو را جم ،پسرطهمورث نهاد وجمشید پسرش آنراادامه داد  بی گمان کهن ترین چشن تاریخ بشری نوروزاست ،نوروزچشن  تولد زمین وزمان ،جهان وجهانیان است در دین مبین اسلام نیزاین روز،گرامی داشته شده است .در ذاد المعاد از معلی بن خنیس که از خواص اصحاب امام صادق ( ع) بود روایت شده است که روز نوروز بر حضرت صادق (ع ) وارد شدم پس ایشان به من فرمود : آیا این روز را میشناسی گفتم فدایت شوم این روزی است که فارسها آن راگرامی میدارند ودرآن روز به یکدیگر هدیه میدهند امام فرمود به بیت عتیق که درمکه است که این امر تفسیری دارد که آنرا برای تو بیان میکنم پس ایشان فرمود ای معلی، نوروز روزی است که خداوند از بندگان خویش عهد وپیمان گرفت که اورا عبادت کنند وبرایش شریکی قرار ندهند وبه فرستادگانش ایمان بیاورند ونیز اولین روزی است که خورشید درآن طلوع کرد وباد دراین روز برای اولین بار وزیدند وگلها نیز درهمین روز شکوفه زدند واین روزی است که کشتی نوح برکوه جودی قرارگرفت وهزاران نفررا که خداوند امر کرده بود بمیرید زنده کرد . درنوروز بود که جبرئیل بر پیامبر نازل گشت ودراین روز بود که پیامبر اکرم حضرت علی ( ع) را بردوش خود گذاشتند تا بتها را بشکند وهمینطور حضرت ابراهیم (ع) دراین روز بتها را شکستند ودراین روز پیامبر به اصحاب خویش فرمان داد تا بااوبیعت کنند ودراین روز بودکه پیامبر حضرت علی را به وادی جن فرستادند تا از آنها بیعت بگیرند واین روزی است که مردم برای دومین بار با حضرت علی (ع) بیعت نمودند ودراین روز آنحضرت برخوارج پیروزشدند ودراین روز قائم ما مهدی بردجال غلبه میکند واورا برکناسه کوفه به دار می آویزد وما درنوروز هرسال منتظر فرج هستیم زیرا این روز از روزهای ما وشیعیان ما محسوب میشود .از امام صادق همچنین روایت کرده اند که درنوروز خودرا شسته وبهترین وتمیز ترین لباسهای خود را بپوشید وخویش را آراسته کنید وبعد از خواندن نوافل ظهر وعصر چهار رکعت نماز بخوانید به این صورت که دررکعت اول بعد ازحمد ، ده مرتبه سوره قدر ودررکعت دوم بعد ازحمد ده مرتبه سوره کافرون ودررکعت سوم بعد ازحمد ده مرتبه سوره توحید ودررکعت چهارم بعد ازحمد ده مرتبه سوره معودتین ( ناس وفلق ) را خوانده و بعد از سلام سجده شکر بجای آوردید ( دعای بعد از آن صفحه  دویست وپانزده  کتاب چشمه رستگاری ) و دراین روزبسیار بگویید : یا ذالجلال والاکرام.همچنبن دعای معروف یا مقلب القلوب والابصار ... از علامه مجلسی درهنگام تحویل سال تاکید شده است ودراین زمینه آورده اند که این دعا را زیاد بخوانید ودربعضی نسخه ها ، سیصد وشصت وشش و دربعضی نسخه ها سیصد وشصت وپنج ، مرتبه وارد شده است (منظورخواندن این دعا به  به تعداد روزهای سال است، ممکن سال کبیسه باشد) از آداب نوروز روزه وارد شده وهمچنین یاد آوری مرگ ومعاد ، چراکه چرا نوروز یادآور معاد ودگرگونی طبیعت است. به نظر نمیرسد که یادآوری رستاخیزوروزحساب وکتاب ما راازپرداختن به زیباییها دورکند بلکه بعکس شادیها ماراجهت دارمیکند وبه یادمان میاندازد که همه چیزفانی است وباید ازگذرایام خوب استفاده کنیم ازبعد ماورائی میتوان گفت هشداری است که مدیریت زمان درهمه برنامه ها  داشته باشیم، به همین علت است که توصیه موکد شده که گذشتگان رایاد کنید وبه مقابروآرامگاهایشان سربزنید وبرای آنان خیرات ومبرات کنید تا یادمان نرود که مانیزمسافریم وازاین پس با حساب وکتاب بهتری زندگی کنیم وبا اعتدال طبیعت ما نیزبه اعتدال خود نزدیکترشده ودرادامه حرکتمان دقیق ترطرح وبرنامه ریزی کنیم  . از امیر المومنین علی (ع)حدیثی واردشده  که فرمودند برای دفع تمام بیماریها وآفات به مدت یکسال باید که درنوروز(روز اول فروردین) هفت سین را با مشک  وزعفران برظرف چینی سفید  نوشته وسپس آنرابا گلاب ، شسته بنوشی تا انشاالله سال دیگر ازهربلا محفوظ باشی  وهفت سین این است : سلام قولا من رب رحیم .سلام علی نوح فی العالمین .سلام علی ابراهیم .سلام علی موسی وهرون .سلام علی ال یاسین .سلام علیکم فدخلوها خالدین. سلام هی حتی مطلع الفج. (البته دربعضی نسخه ها بجای سلام علیکم طبتم فدخلوها خالدین آیه سلام علیکم بما صبرتم فنعم عقبی الدا آمده است ) یکی ازبرجسته ترین ودل انگیز ترین آداب نوروزی گستردن سفره هفت سین است ودراین باره دانشمند بزرگ ما ابوریحان بیرونی میگوید" نوروزکه درنخستین روز از فرودین ماه است ازاین جهت نوروز نام کرده اند که پیشانی سال نو است دراین هنگام باید سفره ای انداخت ودرکنارآن با به جلوه درآوردن نشانه ها برای سال نویی که درپیش داریم با خویشتن خویش میثاقی دوباره ببندیم" .باید گفت که نزد بیشتر ملل وادیان وفرهنگ عدد هفت مقدس است ودرسفره نوروزی انتخاب این عدد بسیار قابل توجه است وعلت ماندگاری این سنت نیز همان رمزهای درونی آن است که به تاریخ وفرهنگ ودین مردم ایران پیوند دارد.دردین اسلام برای عدد هفت اهمیت قائل شده اند وبسیاری ازمفاهیم دینی ما با عدد هفت پیوند خورده است مثل هفت آسمان، هفت دورطواف ، هفت موضع نمازگزار و...، ایرانیان باستان نیز این عدد را با هفت امشا سپند یا هفت جاودانه مقدس ارتباط میدانند.درنجوم عدد هفت خانه آرزوهاست ورسیدن به امیدها را درخانه هفت نوید میدهد.علامه مجلسی میفرماید " آسمان هفت طبقه وزمین هفت طبقه است وهفت ملک یا فرشته موکل برآنند، اگر موقع تحویل سال هفت آیه از قرآن مجید را که با "سین " شروع میشود بخوانند آنان را از آفات زمینی وآسمانی محفوظ میدارد. چیدن سفره هفت سین نیزآداب خاص خود را دارد،سفره هفت سین ،سفره سرزندگی وشادمانی وبهروزی ماست سفره ای که باید فلسفه چیدمان آنرا درکنارپاسداشت آئینش فراموش نکنیم .طریقه وفلسفه چیدمان سفره نوروزی : پس از گستردن سفره آیینه وقرآن وظرفی ازآب ،هفت سین خوراکی را به این ترتیب  وبا قصد ونیت خاص که به اختصار توضیح داده میشود بر سرسفره قرا رمیدهیم  :ا-سنجد ( نماد خرد گرایی ودعوت به عقل ) سنجد نماد سنجیده اقدام کردن است این را برسرسفره مینهند که تا هرکس با خویشتن عهد کند که درآغاز سال نوهرکاری را سنجیده انجام دهد. 2-سیب ( نماد صحت وسلامت فرد وجامعه ) سیب را مادر یا برزگ خانواده درکنارسنجد قرارمیدهد، درسال جدید ما به مرحله جدیدی ازعمر وارد میشویم بنابراین سیب هشداری است که انسان به سلامت جسم خود بیندیشد ودرستی بهداشت وصحت بدن خودرا به فراموشی نسپارد.(طبق بعضی روایت ها نگاه کردن به سیب ثواب داردوخوردن آن ثوابی بالاتر)  3- سبزه ( نماد خوش خلقی وایثار) سبزه نشانه خوش خلقی ،خرمی وشادابی است که سبزی خود شادابی زندگی ، سرشاری ونیکویی است وفلسفه قراردادنش این است که انسان پیوسته خوش خلق وخوش برخورد با دیگران باشد.ازقول پیامبراکرم (ص) چنین نقل شده است که " من برای اخلاق نیک انتخاب شده ام وخداوند کسی را که با ترشرویی با  برادرانش روبروشود دشمن میدارد. " 4- سمنو ( نماد قدرت ومبارزه وضعف ) سمنو علامت قدرت است وغذایی مقوی وپرانرژی است نمادی از لزوم اقتدار برقهر طبیعت ومقابله با سختی ها میباشد واین نماد خدایی ، هدیه به جامعه است که قدرت وصلابت خویش را فراموش نکند .به قول زنده یاد دکترعلی شریعتی،"نوروز، برهان این دعوی است که ایران با همه سالخوردگی هنوزجوان ونیرومند  است". 5- سیر ( نماد نگهداشت حق وحقوق افراد وعدم تجاوز به حقوق دیگران است ) ما دراینجا با انسانی عاقل ،سالم ، بشاش وقوی روبروهستیم اما این انسان کاستی های دیگری دارد باید مناعت طبع داشته باشد وهمواره با قناعت به جهان بنگرد واستغفار را سرلوحه امورش قراردهد  وحد وحدود انسانی را رعایت کند سیر سمبل دست نگه داشتن ازتجاوز وپای ازگلیم خویش بیرون نکردن است.6-سرکه :( سرکه نماد پذیرش ناملایمات )وگویای این نکته است که دربرابررخدادها ی ناگوار زندگی باید تسلیم باشد.هرچند سرکه دارای خواص متعدداست اما درسفره هفت سین علامت پذیرش ناملایمات است واین به این معنا است که همه ما درطول حیات خود همواره مواجه با کمی ها وکاستی ها بوده ایم وباید بپذیریم که درهرروز وهرساعت سرورو شادمانی وشادکامی نیست سرکه نماد تحمل ناملایمات است.7-سماق :( سمبل امید وصبر) سما ق سمبل بردباری ومبارزه درجهت خواسته ها وآرزهاست زیرا امید به انسان می آموزد که درگذر زندگی خستگی راباید خسته کرد ودردرون انسان کامل صبر ومقاومت جهت دستیابی به اهدافش دمادم موج میزند.بعضی ازصاحب نظران براین اعقتادندکه پس از هفتمین سین سفره سکه را برآن باید اضافه کنند تا نمادی از ثروت باشد  خواص ماورائی ماه فروردین : فرودین ماه ورزوهای نخستین سال نو ماهی است که نیروهای عالم وانرژیهای آن به تعادل میرسند ودراوج تعادل قرارمیگیرند .درختان سرسبزند وبخاطر سرسبزی طبیعت اوج انرژی مثبت وتازگی وطراوت احساس میشود انسان بهتر از ماهای دیگر میتواند باطبیعت ارتباط بگیرد ازانرژیهای آن بهرمند شودبنابراین مهمترین اقدام این است که تامیتواند دردامن طبیعت باشد علت اینکه اجداد ما روز سیزدهم را به عنوان جشن طبیعت دردامن کوه وصحرابودند نیز نشات گرفته ازهمین مسئله است اجداد ما بسیار باهوش بوده اند وشاید انتخاب روز سیزدهم بخاطر نزیدک شدن این روز به اوج تعادل باشد چه خوب است که دراین ماه علاوه بر سنت پسندیده صله رحم خود رااز بودن درطبیعت محروم نکنیم وبه توصیه صاحب نظران توجه کنیم وبرنامه ریزی های مهم   زندگی وخودسازی را دراین ماه انجام دهیم تا بتوانیم از انرژیهای موجود درفضا برای اهداف خود بهره ببریم  وخود را به خالق این همه زیبایی نزدیک تر کنیم . . پس بیاییم این آئین کهن اسطوره ای  وجاودانه را که برآن نورخدایی تابیده ومورد تایید اهل بیت نیزهست ، اینباربا نیتی بهترو کاملترانجام دهیم وخود رابسازیم تا این سنت کهن ما رابه همراه طبیعت متحول کند ودر نهایت بحث را باحدیثی ازامام صادق (ع) به پایان میبریم ایشان درخطاب به اعراب فرمودند که این عید ازبرای ما وبرای پارسیان است اما شما آن را واگذاشته اید وپارسیان آن راگرفتند . ودر حدیث دیگری فرمودند چون عید نوروز شود غسل کن وپاکیزه ترین جامه های خود را بپوش"  " ای انکه به تدبیرتو گردد ایام       ای دیده ودل ازتودگرگون مادام    ای انکه به دست توست احوال جهان     حکمی فرما که گردد ایام به کام "                                                                 پیروزوپاینده باشید ،التماس دعا      

       منابع    کتاب چشمه رستگاری  ------------------------------عبدالباسط شهیب زادگان مقاله نوروز و سفره هفت ---- مجله بانک ملی ایران شماره 108  ( فرودین 84)      نوروز ،تاریخه ومرجع شناسی ------------------------- پرویز اذکایی ،1353 ،مرکزمردم شناسی ایران وزارت فرهنگ وهنر مطالعه منابع وسخنرانیهای آزاد